تقابل تحریرالشام و دروزی‌ها | فروریختن ویترین حکومت احمد الشرع

درحالی که سه ماه از روی کار آمدن گروه‌های شورشی در سوریه می‌گذرد و در حالی که پیش‌بینی می‌شد که دیر یا زود ثبات نسبی این کشور مجدداً دستخوش گردباد آشفتگی امنیتی شود، عملکرد دولت تحت رهبری تحریرالشام بالاخره جرقه نزاع را زد تا در آن سوی تمرکز لنز دوربین‌ رسانه‌ها بر ویترین مواضع متمدنانه احمد الشرع، نگرانی‌ها درباره چشم‌انداز مبهم آینده تشدید شود.

پس از اعتراضات مکرر اقلیت‌های سوری به سیاستهای تحریرالشام، اکنون این واکنشها به سطح تقابل مستقیم رسیده است. در این رابطه، رسانه‌ها از وقوع درگیری‌های شدید بین گروه‌های مسلح دروزی در شهر جامانا در حومه دمشق با نیروهای وفادار به «احمد الشرع» ملقب به «ابومحمد الجولانی» رییس دولت موقت سوریه خبر دادند.

بنابر ادعای مقامات دولت موقت، تنش امنیتی روز جمعه پس از کشته شدن دو تن از نیروهای امنیت داخلی به دست افراد مسلح دروزی در جرمانا رخ داد. این مقامات امنیتی از بزرگان جرمانا خواستند تا کسانی را که نیروهای امنیتی را کشته‌اند فورا تحویل دهند اما پاسخی دریافت نکردند.  

به گفته برخی منابع، مقامات امنیتی سوریه به مسلحین جرمانا ۵ روز مهلت دادند تا سلاح خود را تحویل داده و موانع را بردارند. علاوه‌براین، نیروهای امنیتی و نظامی نیز به جرمانا رسیده و در اطراف آن ایست بازرسی برپا کرده‌اند.

شبه نظامیان دروزی سویدا هم با حمله به جرمانا، این منطقه را از تحت کنترل حکومت الجولانی خارج کردند. شورای نظامی دروزی‌ها نیز اعلام آماده‌باش کرده و دروزی‌ها به خیابان آمده‌اند و آماده اعزام به دمشق جهت نبرد با نیروهای وفادار به الجولانی هستند.

ابهام در شیوه حکومت‌داری تحریرالشام

خشم دروزی‌ها سرآغاز نافرمانی مدنی علیه وضعیتی است که رهبران تحریرالشام در سوریه ایجاد کرده‌اند. ابهامات و تناقضات میان اظهارات و اقدامات احمد الشرع و سرکردگان تحریر الشام، به ویژه در مورد نحوه برخورد با اقلیت‌ها و شیوه حکومت‌داری، منجر به افزایش بی‌اعتمادی و شکاف در میان اقلیت‌های سوری شده است. درگیری‌های اخیر با جامعه دروزی نمونه‌ای از پیامدهای این ابهامات است که می‌تواند به تشدید تنش‌ها و بی‌ثباتی بیشتر در منطقه منجر شود.

احمد الشرع پس از سقوط بشار اسد، لحنی آشتی‌جویانه اتخاذ کرده و خواستار وحدت ملی سوریه، حمایت از اقلیت‌ها و انحلال جناح‌های شورشی شده است. او در مصاحبه‌های خود بارها ادعا کرده که تحریرالشام به دنبال تشکیل حکومتی فراگیر و غیرطایفه‌ای است که تمامی جوامع سوریه را نمایندگی کند اما بعدا تغییر موضع داد و گفت که تشکیل حکومت پروسه‌ای زمان‌بر است و تا چهار سال آینده نیز امکان عملی شدن ندارد. به همین خاطر با انتصاب خود به عنوان ریاست دولت موقت، سعی کرد تا پایه‌های دولتش را محکم کند.  

با وجود ادعای رهبران گروه‌های مسلح به استقلال کمیته مقدماتی کنگره ملی سوریه، اما شواهد متعددی نشان می‌دهد که احمد الشرع نفوذ گسترده‌ای بر تصمیمات این کنگره دارد. انتصاب اعضای کمیته توسط الشرع و حضور افرادی با سوابق وابستگی به گروه‌های مسلح در این کمیته، نگرانی‌هایی را درباره استقلال و نیت واقعی آن ایجاد کرده است.

تحریرالشام که از خاستگاه ایدئولوژیکی تفکرات تکفیری بوجود آمده است، در سال‌های اخیر به ظاهر سعی کرده خود را متفاوت از گذشته نشان دهد و این تغییرات باعث ایجاد ابهاماتی در مورد نیت واقعی این گروه و اهداف سیاسی آن شده است. اینکه الجولانی با به تن کردن کت و شلوار و کراوات، از اجرای دموکراسی و حمایت از حقوق اقلیتها دم می‌زند همچنان نتوانسته تا نگرش منفی افکار عمومی و معمای امنیتی برای اقلیت‌های مذهبی و قومی سوریه را رفع کند بویژه آنچه مردم سوریه در عمل می‌بینند خلاف آن چیزی است که الجولانی می‌گوید.

حتی برخلاف ادعاهای الجولانی، گروههای مسلح به لحاظ اعتقادی هیچ تغییری نیافته‌اند و تفکرات افراطی گذشته همچنان در تار و پود تکفیریها ریشه دوانده و صرف تغییر ادبیات و پوشش ظاهری رهبران نمی‌تواند این ایدئولوژی را بدنه نیروها پاکسازی کند. با وجود تلاش‌های تحریرالشام برای بهبود روابط با اقلیت‌ها، گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در مناطق تحت کنترل این گروه منتشر شده است که شامل بازداشت‌های خودسرانه و سرکوب و قتل عام مخالفان می‌شود.

مردم سوریه سه ماه به گروههای مسلح فرصت دادند تا نشان دهند که «چند مرده حلاجند» اما روند تحولات آنگونه که انتظار داشتند پیش نرفت و اکنون اکثریت مردم به این واقعیت پی برده‌اند که زیر بیرق تحریرالشام نمی‌توانند به خواسته خود یعنی ثبات و حکومتی دموکراتیک دست پیدا کنند و لذا اقدام مسلحانه را تنها راه اصلاح ساختارهای حاکمیتی جدید می‌دانند. زیرا دولت فراگیری که الجولانی شعار آنرا سر می‌داد در عمل اتفاق نیفتاد و اقلیتهایی که برای قرنها در سوریه سکونت داشتند به راحتی از دایره قدرت کنار گذاشته‌ شدند. 

موج سواری رژیم صهیونیستی

از آنجا که رژیم صهیونیستی از هر تنشی در داخل سوریه برای مقاصد شوم خود استفاده می‌کند این بار هم درگیری دروزی‌ها با دولت موقت را دستاویز خود قرار داده تا مسیر اشغالگری خود را صاف کند.

در این راستا، در پی این تنش‌ها، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به دولت سوریه هشدار داده که در صورت ادامه حملات به دروزی‌ها، اسرائیل بلافاصله وارد عمل خواهد شد. دفتر نخست‌وزیری رژیم صهیونیستی اعلام کرد که ما اجازه نمی‌دهیم که رژیم افراطی در سوریه به دروزی‌ها آسیب برساند. هر چند دولت نتانیاهو فقط به تهدید اکتفا نکرده و توانسته با توجیه دفاع از دروزی‌ها مناطق جدیدی را در جنوب سوریه اشغال کند.

دایه‌ عزیرتر از مادر شدن صهیونیست‌ها برای دروزی‌ها، درحالی است که این اقلیت در دوره حکومت خاندان اسد، نگاه محتاطانه نسبت به رژیم صهیونیستی داشتند و حتی در برهه‌هایی مخالفت خود را با سیاستهای این رژیم ابراز می‌کردند.

دروزی‌ها، به‌عنوان یک اقلیت مذهبی در سوریه، همواره در تلاش برای حفظ هویت و امنیت خود بوده‌اند. با افزایش نفوذ تحریرالشام در مناطق دروزی‌نشین، تنش‌ها بین این گروه‌ها افزایش یافت و ابهامات در سیاست‌ها و اهداف تحریرالشام، نگرانی‌هایی را درباره آینده سیاسی و اجتماعی مناطق دروزی‌نشین ایجاد کرده است.

دروزی‌ها یکی از اقلیتهای مهم مستقر در سوریه هستند که از دیرباز در کنار سایر اقوام به همزیستی مسالمت آمیز ادامه داده‌اند. استان سویداء تنها استانی است که دروزی‌ها در آن اکثریت دارند و فقط سه درصد جمعیت سوریه را دروزی‌ها تشکیل می‌دهند. گزرشها حاکی از این است که بسیاری از اقلیت دروزی سویدا مسلح هستند و می‌توانند برای گرووههای مسلح مستقر در دمشق چالش جدی ایجاد کنند.

این درگیری‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی‌های بیشتر در بحران سوریه است. دروزی‌ها، به‌عنوان یک اقلیت مذهبی، در تلاش برای حفظ خودمختاری و امنیت در برابر گروه‌های مسلح هستند. بنابراین، ورود احتمالی ارتش صهیونیستی به این درگیری‌ها می‌تواند به تشدید تنش‌ها و پیچیده‌تر شدن اوضاع منجر شود.

چشم انداز مبهم سوریه تحت حکومت تحریرالشام

با دست فرمان عناصر تکفیری در ساختارهای سیاسی سوریه، برقراری ثبات و امنیت در این کشور رویایی بیش نخواهد بود و با توجه به گرایشات افراطی گروههای مسلح، دل بستن به تحقق دموکراسی نیز بی‌فایده است. این تنشها بی‌اعتمادی سایر اقلیتها به حاکمان جدید سوریه را افزایش خواهد داد و به باور ناظران، ممکن است مردم سایر شهرها نیز در مقابل دولت موقت سر به شورش بردارند.

درگیری‌های اخیر ممکن است به تعمیق اختلافات مذهبی در سوریه به‌ویژه بین تحریرالشام و اقلیت‌هایی مانند دروزی‌ها منجر شود. چنین تنش‌هایی می‌تواند باعث شعله‌ور شدن درگیری‌های گسترده‌تر شود و تلاش‌ها برای آشتی ملی را تضعیف کند.

از طرفی، درگیری‌های داخلی ممکن است بهانه‌ای برای مداخله بیشتر قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در امور سوریه را فراهم کند که می‌تواند به پیچیدگی‌های بیشتر در بحران سوریه منجر شود. همانطور که موضع گیری تل‌آویو در حمایت از دروزی‌ها نشان می‌دهد که این درگیریها می‌تواند به فراتر از مرزها نیز کشیده شود. چنین تحولاتی می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه منجر شده و تلاش‌های دیپلماتیک بین‌المللی را پیچیده‌تر کند. زیرا که جامعه بین‌الملل هر گونه تعامل با دولت تحریرالشام را به رعایت حقوق اقلیتها و ایجاد حکومتی دموکراتیک مشروط کرده است و اگر حاکمان دمشق به سرکوبها و افراطی‌گری خود ادامه دهند، همچنان در انزوای سیاسی باقی خواهند ماند.  

در مجموع، درگیری بین دروزی‌های سوریه و تحریرالشام نشان‌دهنده چالش‌های پیچیده‌ای است که در مسیر حکومت‌داری یک جامعه متنوع در دوران پس از دوره جنگ و بحران وجود دارد. درگیری‌های اخیر نشان‌دهنده تنش‌های فرقه‌ای و قومی در سوریه است که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر آینده سیاسی و امنیتی این کشور داشته باشد.

با وجود تلاش‌های تحریرالشام برای ایجاد چهره‌ای فراگیرتر، عدم اعتماد اقلیت‌ها و درگیری‌های اخیر حاکی از آن است که برای دستیابی به صلح پایدار، نیاز به تعامل عمیق‌تر و ایجاد ترتیبات واقعی برای سهیم کردن اقلیت‌ها در قدرت وجود دارد.